ฐานข้อมูลพืชพรรณไม้ภายในโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริของมูลนิธิชัยพัฒนาชื่อ : คื่นฉ่าย
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Apium graveolens L.
ชื่อวงศ์ : Apiaceae
ชื่อสามัญ : Chinese celery
| ชนิด/ประเภท | ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : เป็นพืชล้มลุก จะมีอายุประมาณ 1-2 ปี จะมีอยู่ 2 พันธุ์ คือ ขึ้นฉ่ายจีน (Chinese celery) ขึ้นฉ่ายฝรั่ง (Celery) |
| ต้น | ลำต้นอวบใหญ่ มาก ลำต้นสูงประมาณ 40-50 เซนติเมตร ทุกส่วนของลำต้น มีกลิ่นหอม สีของลำต้นเป็นสีขาวอมเหลือง ทั้งต้นจะ อ่อนนิ่ม |
| ใบ | ใบขึ้นฉ่าย เป็นใบประกอบแบบขนนก ออกตรงข้ามกัน ใบสีเขียวอมเหลือง ใบย่อยมีลักษณะเป็นรูปลิ่มหยัก ขอบใบหยักเป็นแฉกลึก แต่ละแฉกอาจจะเป็นรูปสามเหลี่ยมหรือรูปห้าเหลี่ยม ก้านใบยาวแผ่ออกเป็นกาบ |
| ดอก | ดอก มีขนาดเล็กสีขาว เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ออกเป็นช่อแบบซี่ร่ม ตรงยอดดอกนั้นแผ่เป็นรัศมี |
| ผล | ผล มีลักษณะกลมรี สีน้ำตาล มีขนาดเล็กมาก และมีกลิ่นหอม จะให้ผลเพียงครั้งเดียว |
การกระจายพันธุ์ : ถิ่นกำเนิดในทวีปยุโรปและอเมริกาเหนือ เช่น ประเทศสวีเดน , แอลจีเรีย และประเทศอียิปต์
การเพาะปลูก : ขึ้นฉ่ายเป็นพืชที่เจริญได้ ในดินแทบทุกชนิด ชอบดินร่วนซุยเจริญได้ จะปลูกโดยใช้เมล็ดพันธุ์ โดยหว่านเมล็ด ลงในแปลงดินที่เตรียมไว้ได้เลย โดยหว่านให้กระจายๆ เมื่อต้นกล้างอกแล้ว ก็ให้ถอนต้นที่เบียดแน่นเกินไปออก และการเพาะเมื่อต้นกล้าโตแล้ว จึงทำการย้ายปลูก ลงในแปลงดินที่เตรียมไว้ได้
การเกี่ยวผลผลิต : เก็บผลผลิตขึ้นฉ่ายได้ ใช้เวลาประมาณ 2 เดือน หลังปลูกลงแปลง เมื่อต้นขึ้นฉ่ายเติบโตเต็มที่แล้ว ก็จะเก็บผลผลิตขึ้นฉ่ายได้ โดยถอนออกมาทั้งต้น จะมีดินและสิ่งสกปรกติดอยู่มาก ให้แช่น้ำพักไว้ แล้วนำมาล้างน้ำให้สะอาด เด็ดก้านแก่ทิ้งไป แล้วนำมาใส่ภาชนะที่เตรียมไว้
ประโยชน์ : ป้องกันการอักเสบ เนื่องจากมีฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) สารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยต้านการอักเสบ ส่งเสริมการทำงานของภูมิคุ้มกัน ลดการอักเสบในกลุ่มโรคลูปัส (Lupus) รูมาตอยด์ หอบหืด โรคปอด และช่วยบรรเทาอาการปวดตามข้อ ปวดศีรษะ ปวดท้องประจำเดือน รวมถึงช่วยป้องกันและลดความเสี่ยงของการเกิดมะเร็ง ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ช่วยลดไขมันในเลือด โคเลสเตอรอล ไตรกลีเซอไรด์ ป้องกันภาวะความดันโลหิตสูงและโรคหลอดเลือดหัวใจ มีสารฟลาไลด์ (Phthalide) ที่ส่งผลต่อการทำงานของหลอดเลือด ช่วยให้หลอดเลือดขยายตัวได้ดี ทำให้ระบบไหลเวียนโลหิตดีขึ้น ป้องกันโรคหลอดเลือดหัวใจ ช่วยขับปัสสาวะ และป้องกันการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ มีกากใยและสารต้านอนูมูลอิสระที่เป็นผลดีต่อระบบทางเดินอาหาร ลดความเสี่ยงในการเกิดโรคกระเพาะ แผลในกระเพาะอาหาร ช่วยย่อยอาหาร ช่วยขับลมบรรเทาอาการท้องอืด แน่นท้อง บำรุงร่างกาย บำรุงตับและไต มีสารสำคัญที่มีฤทธิ์กล่อมประสาท ช่วยให้ผ่อนคลาย นอนหลับได้ดีขึ้น สามารถนำมาเป็นพืชแต่งกลิ่นในอาหาร ช่วยให้เจริญอาหาร ในเมล็ดขึ้นฉ่ายมีน้ำมันหอมระเหย ช่วยในการขับลม และนำไปสกัดใช้ไล่ยุงได้